36. กรา ณโน

กรโต กตฺตริ ณ โน โหติฯ กโรตีติ การณํฯ กตฺตรีติ กิํ, กโรติ อเนนาติ กรณํฯ

37. หาโต วีหิ+กาเลสุ

หาโต วีหิสฺมิํ กาเล จ ณโน โหติฯ ‘‘อาสฺสา’’ตฺยาทินา ยุก, ชหนฺติ อุทกํติ หายนา วีหโยฯ ชหาติ ภาเว ปทตฺเถติ หายโน สํวจฺฉโรฯ วีหิกาเลสูติ กิํ, ชหาตีติ หาตาฯ

38. วิทา กู

วิทสฺมา กู โหติ กตฺตริฯ กกาโร ‘‘กูโต’’ติ วิเสสนตฺโถฯ วิทตีติ วิทู, โลกวิทูฯ

39. วิโต ญาโต

วิปุพฺพา ญาอิจฺจ+สฺมา กู โหติ กตฺตริฯ วิชานาตีติ วิญฺญูฯ

40. กมฺมา

กมฺมโต ปรา ญาอิจฺจ+สฺมา กู โหติ กตฺตริฯ สพฺพํ ชานาตีติ สพฺพญฺญูฯ เอวํ มตฺตญฺญู, ธมฺมญฺญู, อตฺถญฺญู กาลญฺญู, กตญฺญู อิจฺจาทิฯ (ภิกฺขูติ ปน ‘‘ภราทิ’’ ณฺวาทิสุตฺเตน สิทฺธํ)ฯ

41. กฺวจณ

กมฺมโต ปรา กฺริยตฺถา กฺวจิ อณ โหติ กตฺตริฯ กุมฺภํ กโรตีติ กุมฺภกาโร, อมาทิสมาโสฯ อิตฺถิยํ กุมฺภการีฯ เอวํ กมฺมกาโร, มาสากาโร, กฏฺฐกาโร, รถกาโร สุวณฺณกาโร , สุตฺตกาโร, วุตฺติกาโร, ฏีกากาโรฯ สรํ ลุนาตีติ สรลาโวติ โอ+อวาเทสาฯ มนฺเต อชฺฌายตีติ มนฺถชฺฌาโย, อิ=อชฺเฌนคตีสุ, อธิปุพฺโพ, เอ+อยาเทสา, อธิโน อิสฺส ยการ+จวคฺคาทโย จฯ

พหุลาธิการา อิห น โหติ ‘‘อาทิจฺจํ ปสฺสติ, หิมวนฺตํ สุโณติ, คามํ คจฺฉติ’’ฯ กฺวจีติ กิํ, กมฺมกโร, เอตฺถ อปจฺจโยฯ

42. คมา รู

กมฺมโต ปรา คมา รู โหติ กตฺตริฯ รานุพนฺธตฺตา อมภาคโลโปฯ เวทํ คจฺฉตีติ เวทคู, เอวํ ปารคูฯ

สามญฺญวิธานโต สีลาทีสุปิ โหติฯ ภวปารํ คจฺฉติ สีเลนาติ ภวปารคูฯ อนฺตคมนสีโล อนฺตคู, เอวํ อทฺธคูฯ

43. สมาน+ญฺญ+ภวนฺต+ยาทิตู+ปมานา ทิสา กมฺเม รี+ริกฺข+กา

สมานาทีหิ ยาทีหิ โจ+ปมาเนหิ ปรา ทิสา กมฺมการเก รี+ริกฺข+กา โหนฺติฯ ‘‘สฺยาทิ สฺยาทิเน+กตฺถํ’’ติ สมาเส ‘‘รานุพนฺเธ+นฺตสราทิสฺสา’’ติ ทิสสฺส อิสภาคโลเป ‘‘รีริกฺขเกสู’’ติ สมานสฺส สาเทเส จ สมาโน วิย ทิสฺสตีติ สที, สทิกฺโขฯ เก – ‘‘น เต กานุพนฺธนาคเมสู’’ติ เอตฺตาภาโว, สทิโสฯ

125. สมานา โร รี+ริกฺข+เกสุ

สมานสทฺทโต ปรสฺส ทิสสฺส ร โหติ วา รี+ริกฺข+เกสูติ ปกฺเข ทสฺส ราเทเส สรี, สริกฺโข, สริโสฯ

3,86. สพฺพาทีน+มา

รี+ริกฺข+เกสุ สพฺพาทีน+มา โหติฯ อญฺโญ วิย ทิสฺสตีติ อญฺญาที, อญฺญาทิกฺโข, อญฺญาทิโสฯ

3,87. นฺต+กิ+มิ+มานํ ฏา+กี+ฏี

รี+ริกฺข+เกสุ นฺต+กิํ+อิมสทฺทานํ ฏา+กี+ฏี โหนฺติ ยถากฺกมํฯ ฏการา สพฺพาเทสตฺถาฯ ภวาที ภวาทิกฺโข ภวาทิโส, กีที กีทิกฺโข กีทิโส, อยมิว ทิสฺสตีติ อีที อีทิกฺโข อีทิโสฯ อากาเร ยาที ยาทิกฺโข ยาทิโส, ตฺยาที ตฺยาทิกฺโข ตฺยาทิโส อิจฺจาทิฯ

3,88. ตุมฺหามฺหานํ ตาเม+กสฺมิํ

รี+ริกฺข+เกสุ ตุมฺหามฺหานํ ตามา โหนฺเต+กสฺมิํ ยถากฺกมํฯ ตฺวํ วิย ทิสฺสติ, อยํ วิย ทิสฺสตีติ ตาที มาที อิจฺจาทิฯ เอกสฺมินฺติ กิํ, ตุมฺหาทิโส อมฺหาทิโสฯ

3,89. ตํ+ม+มญฺญตฺร

รีริกฺขกนฺตโต+ญฺญสฺมิํ อุตฺตรปเท ตุมฺหามฺหาน+เมกสฺมิํ ตํ+มํ โหนฺติ ยถากฺกมํฯ ตฺวํ ทีโป เอสํ, อหํ ทีโป เอสํติ อญฺญปทตฺเถ ตํทีปา มํทีปาฯ ตฺวํ สรณ+เมสํ, อหํ สรณ+ เมสนฺติ ตํสรณา มํสรณาฯ ตยา โยโค ตยฺโยโค, มยา โยโค มยฺโยโคติ อมาทิสมาเส นิคฺคหีตโลโปฯ

3,90. เว+ตสฺเส+ฏ

รี+ริกฺข+เกสุ เอตสฺส เอฏ วา โหติฯ เอที เอตาที, เอทิกฺโข เอตาทิกฺโข, เอทิโส เอตาทิโสฯ

44. ภาวการเก สฺว+ฆณ ฆ กา

ภาเว การเก จ กฺริยตฺถา อ ฆณ ฆ กา โหนฺติ พหุลํฯ

อปจฺจโย-ปคฺคณฺหนํ ปคฺคโห, เอวํ นิคฺคโห, ธมฺมํ ธาเรตีติ ธมฺมธโร, เอวํ วินยธโรฯ ตถา ตํ กโรตีติ ตกฺกโร, ทฺวิตฺตํฯ เอวํ หิตกโร, ทิวสกโร, ทินกโร, ทิวากโร, นิสากโร, ธนุํ คณฺหีติ ธนุคฺคโหฯ เอวํ กวจคฺคโหฯ ทท=ทาเน, สพฺพกามํ ททาตีติ สพฺพกามทโท, สพฺพทโทฯ อาโต ‘‘ปโรกฺขายญฺจา’’ติ จคฺคหเณน ทฺวิตฺเต ‘‘รสฺโส ปุพฺพสฺสา’’ติ รสฺเส จ อนฺนํ ททาตีติ อนฺนทโท, เอวํ ธนโทฯ สํปุพฺโพ ธา=ธารเณ, สพฺพํ สนฺธหตีติ สพฺพสนฺโธฯ นี=ปาปเน, วิปุพฺโพ, วิเนสิ วิเนติ วิเนสฺสติ เอเตน เอตฺถาติ วา วินโย, เอ+อยาเทสาฯ นยนํ นโยฯ สิ=เสวายํ, นิปุพฺโพ, นิสฺสียตีติ นิสฺสโยฯ สิ=สเย, อนุสยิ อนุเสติ อนุเสสฺสตีติ อนุสโยฯ อิ=คติมฺหิ, ปติปุพฺโพ, ปฏิจฺจ เอตสฺมา ผล+เมตีติ ปจฺจโยฯ